ABDULLAH EFENDİ (Şeyhülislam)

Yenişehir'li Şeyhüislam.

1668 yılında Yenişehir'de doğdu. Tam adı Abdullah bin Mehmed Efendi'dir. İlköğrenimini Yenişehir'de tamamladı.İlköğreniminin ardından gittiği İstanbul'da Şeyhülislam Çatalcalı Ali Efendi'nin dairesine girip medrese tahsilini  burada gördü. Ruus imtihanını kazanmasının ardından müderrislik mesleği ile göreve başladı. Süleymaniye'de  Dârülhadis müderrisliğine kadar yükseldi. Daha sonra kadılık mesleğini seçerek fetvâ amaneti, Halep ve Bursa kadılıkları görevlerinde bulundu. 1715 senesinde İstanbul kadılığı payesiyle ordu kadısı olarak Mora seferine katıldı. Sefer dönüşü Anadolu kazaskerliği payesini aldı. Akabinde de fiilen Anadolu kazaskeri oldu. Bu görevinden azledildikten bir müddet sonra da Rumeli kazaskerliği görevine getirildi. Şeyhülislam İsmail Efendi'nin görevinden azledilmesi üzerine, o sırada sadâret kaymakamlığı görevinde bulunan Damad İbrahim Paşa'nın gayret ve tavsiyesi ile 7 Mayıs 1718 tarihinde şeyhülislamlık görevine getirildi. 

III. Ahmed ve özellikle İbrahim Paşa ile çok iyi anlaşan Abdullah Efendi; bu devrin kültür faaliyetlerine önemli katkılar sunmuş, İbrahim Paşa'nın yenilikçi hareketlerine desteklerde bulunmuştur. Matbaanın Osmanlı'ya girmesinde verdiği fetva ile meşhur olup, İbrahim Müteferrika'ya da basılmasını uygun gördüğü iki kitabı da salık vermiştir. Şeyhüislamlık görevinin son dönemlerinde İbrahim Paşa'nın bazı tavır ve davranışlarını tenkit etmeye başlayınca İbrahim Paşa ile sıkıntılar yaşamış. Padişahın'da İbrahim Paşa'yı kollaması üzerine Padişahıda tenkid etmekten geri kalmamıştır. 1730 yılında çıkan Patrona Halil İsyanının ardından 30 Eylül 1730 tarihinde bu görevinden azledilmiş Bozcaada'ya sürgüne gönderilmiştir. Sürgündeyken de buradaki halk tarafından evi yağmalanmıştır. 1732 tarihinde bir ferman ile hacca gitmesine izin verilmiştir. Hac dönüşü İstanbul dışında bulunan çiftliğinde ikamet ettirildikten sonra, 1742 yılında Kanlıca'da bulunan yalısına taşınmaya izin istemiş ve burada yaşamına devam etmiştir. 1743 yılında Kanlıca'da ikameti devam ederken vefat etmiş Kanlıca'da bulunan İskender Paşa Camii haziresine defnedilmiştir. 

12 yıl 4 ay 24 gün gibi uzun bir dönem şeyhülislamlık yapan Abdullah Efendi'nin fetvaları "Behçet'l-fetâvâ" adıyla Mehmed Fıkhi el-Aynî tarafından tertip edilmiştir Osmanlı fetva mecmualarının en değerli eserleri arasında yer alan bu eser "Behçet'l-fetâvâ maa'n-nukul" adıyla bir çok kez basılıp neşredilmiştir. 
(Kaynak: İslam Ansiklopedisi, Mehmet İpşirli, C.1, S.101-102Devletler ve Hanedanlar, Yılmaz Öztuna, S.972 - Bursa'lı Şair Yazar ve Ünlüler Ansiklopedisi, Raif Kaplanoğlu, S.61)